Het is de bedoeling van am. Keizer een soort analyse te geven van het gewraakte t.v.programma “Zo is het toevallig ook nog eens een keer” van 4 januari en alles wat zich rond dit programma heeft afgespeeld.
[noot: januari 1964: satirisch item over de aanbidding van het beeld = tv met daarbij een gebed, geënt op het Onze Vader]
Hij gaat eerst in op wat kritiek bedoelt en behoort te zijn. Kritiek is altijd een serieus nemen. Bepaalde vormen van kritiek, zoals sarcasme, zijn nooit populair geweest. Het is gevaarlijk zich van dergelijke middelen te bedienen. Misplaatst sarcasme heeft een prachtig voorbeeld in de beschrijving van Batavus Droogstoppel en de figuur van Don Quichotte.
De satyre moet boven zichzelf uit gaan. Ze staat in dienst van de menselijkheid. Meestal is de satyre van alle scherpte ontdaan. Deze vorm van kritiek kan door iedereen gewaardeerd worden.
Am. Keizer gaat nu verder in op het t.v. programma en de reacties erop. Hij leest verschillende krantenknipsels voor. Gesteld kan worden dat het ging om een duidelijk te verwerpen zaak – de t.v. verslaafdheid. De beste vorm van directe satyre is niet gekozen. Men heeft het in een tekst gezocht die een dubbele bodem had. De indruk werd gewekt dat men wilde schokken. Reacties konden gewoonweg niet uitblijven. De VARA heeft getracht haar gezicht te redden met een schijnheilig aandoend stukje.
Uit de reacties blijkt dat verschillende mensen de jeugd de schuld geven – een stelletje kwajongens –
Een even naïeve reactie is die van de heer van Riel, die dit programma aangrijpt voor propagandistische doeleinden. De heer Numan van de onafhankelijke reclame t.v. schrijft dat zo’n programma op de reclame t.v. beeldbuis [opm.: i.e. commerciële omroep] niet was verschenen.
Enkele hoogleraren zijn verontrust. Zij schrijven de ontlading van haat toe aan verdrongen haat- en onlustgevoelens die nu een uitweg gevonden hebben.
Na nog enkele knipsels voorgelezen te hebben komt am. Keizer tot enkele conclusies. Er zijn drie groepen te onderscheiden:
1) De eerlijk verontwaardigden. Dit zijn de mensen die zich in hun geloof aangetast voelen. Het leven en denken van vele Christenen valt samen met hun geloof. Als er gesold wordt met hun geloof, voelt men dit als sollen met de persoon zelf.
2) De verontwaardigden die “vuil spuiten” Aan de ene kant de vals verontwaardigden die om allerlei redenen gekke stukjes gaan schrijven. Aan de andere kant de mensen die misschien niet vals verontwaardigd zijn maar zich toch bedienen van minder fraaie middelen. De intellectueel lager staande mens is minder bewapend en voelt zich in zijn hemd gezet.
3) De ontroerde mensen. Trouwe Vara-leden enz.
In het t.v. programma is men opgebotst tegen heilige huisjes. Dit kan een goed ding zijn. Teveel wordt God voor ons karretje gespannen. Maar er kunnen ook echte heilige huisjes zijn. Het recht van vrije meningsuiting kan niet tot het uiterste doorgedreven worden. Het ideaal kan men alleen benaderen.
Am. Keizer besluit met de conclusie dat de onverdraagzaamheid vergroot is; de kloof is breder geworden. Dit betreurt hij sterk.
Bespreking:
Am. Krajenbrink vindt dat am. Keizer slechts een wat vage plaatsbepaling gegeven heeft. Welke manier van protesteren was nu het meest gewenst? Wat had am. Keizer gedaan?
Deze zegt dat hij liever geen reacties had gezien en dat hij ook geen stukje geschreven zou hebben, alleen om het feit dat hij het programma smakeloos vond. De zaak is door allerlei reacties alleen maar vertroebeld.
De discussie spitst zich nu toe op de vraag of er “heilige huisjes” zijn waartegen niet getrapt mag worden.
Am. Krajenbrink meent hierop ‘ja’ te moeten zeggen. Men moet rekening houden met het heilige huisje van anderen. Hij vond het programma onverantwoord, omdat het aanstoot gegeven heeft.
Am. te Velde wil de vrije meningsuiting zo ver mogelijk door trekken. Er mag volgens hem tegen elk heilig huisje getrapt worden.
Am. Krajenbrink wil de zaken nog eens scherp stellen. Er is een grens aan de vrije meningsuiting. Het gaat er nu om of deze grens overschreden is of niet. Hij vindt dat dit wel het geval is.
Am. Keizer vindt dat alles in het persoonlijke vlak ligt. De een ziet de grens op een andere plaats dan de ander.
De discussie levert geen nieuwe gezichtspunten op.